કાસ્ટ સર્ટિફિકેટ

આ કાંઈ કાગળનો ટુકડો નથી,

આ જાદુઈ કાગળને તમે નથી જાણતા-

અરે, આ જ તો છે સર્વેસર્વા?

કાનમાં કહું,

એ તો એક મિનિ મેગ્નાકાર્ટા છે.

એક વ્હિપ છે,

એક લાયસન્સ છે.

નહિતર ડિગ્રી સર્ટિફિકેટનો અર્થ જ ક્યાં રહે છે?

આ જ તો છે નોકરીનું ભલામણપત્ર 

ન છૂટકે લખાયેલ ને ન છૂટકે સ્વીકારાયેલ.

આ તો મલ્ટિ-પર્પઝ સ્કીમ છે:

એક વિશાળકાય રીલિફ ફંડ છે,

ડુપ્લિકેટ રેશનકાર્ડ છે.આ તો આઇડેન્ટિટિ કાર્ડ છે -

કોમી રમખાણના દિવસોમાં  બન્ને પક્ષેથી બચી જવાય છે.

સૌથી વિશેષ તો

આ કન્સેશન કાર્ડ છે-

બાટાના બુટ કન્સેશનમાં,

રેમન્ડનું પેન્ટ કન્સેશનમાં

શાકવાળી નું કન્સેશનમાં

ગામના કૂવાનું પાણી કન્સેશનમાં

અરે, આ પૃથ્વી પરની હવા પણ કન્સેશનમાં

એટલે જ તો મારે મન આ કાસ્ટ સર્ટિફિકેટ

આપણા રાષ્ટ્રધ્વજ કરતાં ય વધારે સન્માનનીય છે.

આ  કાસ્ટ સર્ટિફિકેટને બીજી રીતે

જોવું જ શા માટે જોઈએ?

બાકી આ કાસ્ટ સર્ટિફિકેટમાંથી તો ઝરે છે

ગંધાતો પૅપિરસ-

એની દુર્ગંધથી જ ઊજળા નાકને ચીતરી ચઢે છે.

આ કાસ્ટ સર્ટિફિકેટ તો એક કરાર છે-

કાયદેસરની ભીખનો

ને આત્માના વેચાણનો.જેમ રેફયૂજીસ કેમ્પના નિરાશ્રિતો

ટમ્બલર ઓથે પોતાના ગરીબ ચહેરાઓ સંતાડે

એમ સ્કોલરશીપની લાઈનમાં ઊભેલા બિચારા વિદ્યાર્થીઓ

આ કાસ્ટ સર્ટિફિકેટના પારદર્શી પડદા હેઠળ છૂપાય છે.

આ કાસ્ટ સર્ટિફિકેટ

Foolscape પેપરમાંથી બનાવેલા ફુગ્ગા જેવું ફની છે:

ખુલ્લું કરી વાંચતાંની સાથે જ 

એ પોસ્ટર જેવું હળવું ને હાસ્યાસ્પદ બની જાય છે.

પેરોલ પર છૂટેલા કેદી જેવા માણસો માટે

ખુલ્લી જેલમાં હરીફરી શકાય

એ વાસ્તે બનાવાયું છે આ કાસ્ટ સર્ટિફિકેટ.

બાકી આ કાસ્ટ સર્ટિફિકેટ તદ્દન કામચલાઉ છે-

'હું પણ માણસ છું' એવા સર્ટિફિકેટની અવેજીમાં

તો મળ્યું છે આ કાસ્ટ સર્ટિફિકેટ.

એટલે જ જીવની જેમ જતન કરું છું

મારા પ્યારા કાસ્ટ સર્ટિફિકેટનું.

જો કે કોઈ પણ કાગળની જેમ

આ સર્ટિફિકેટનો કાગળ પણ બુલેટપ્રૂફ નથી.

તથા કેદીના ચેસ્ટ-નંબરની જેમ

આ કાસ્ટ સર્ટિફિકેટ પહેર્યું હોવા છતાં

કોઈ ગોરી હૈયા સોંસરવી નીકળી જાય છે.